ไขข้อสงสัย? นายจ้างสามารถลดสวัสดิการพนักงานได้ไหม? สรุปหลักกฎหมายแรงงานไทย เข้าใจเงื่อนไข การยินยอม และกรณียกเว้นที่เปลี่ยนสวัสดิการได้อย่างถูกต้อง

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

Q: สวัสดิการพนักงานมีกี่ประเภท อะไรบ้าง?

ก่อนจะไปหาคำตอบว่า นายจ้างสามารถลดสวัสดิการพนักงานได้ไหม ต้องทราบก่อนว่าสวัสดิการพนักงานมีกี่ประเภท อะไรบ้าง? ไปหาคำตอบได้จากบทความนี้

A: สวัสดิการแรงงานแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ดังนี้

1. สวัสดิการแรงงานตามที่กฎหมายกำหนด

2. สวัสดิการแรงงานนอกเหนือจากที่กฎหมายกำหนด

โดยสวัสดิการทั้ง 2 ประเภท มีรายละเอียดสำคัญ ดังนี้

สวัสดิการแรงงานตามที่กฎหมายกำหนด

สวัสดิการตามกฎหมาย คือสิทธิพื้นฐานที่นายจ้างต้องจัดให้เพื่อให้พนักงานได้รับความจำเป็นขั้นต้นในการทำงานและการดำรงชีพอย่างเหมาะสม

1. สิ่งที่นายจ้างจัดให้มี

น้ำดื่มสะอาด: นายจ้างต้องจัดจุดน้ำดื่มสะอาดอย่างน้อย 1 จุดต่อพนักงาน 40 คน และหากมีเศษเกิน 20 คน ให้ถือเป็น 40 คนเพื่อต้องเพิ่มอีก 1 จุด
ห้องน้ำและห้องส้วม: ต้องมีห้องน้ำแยกชาย-หญิงตามจำนวนที่กฎหมายกำหนด ดูแลความสะอาดทุกวัน และหากมีพนักงานพิการต้องจัดห้องน้ำสำหรับคนพิการโดยเฉพาะ

2. สิ่งจำเป็นในการปฐมพยาบาลและการรักษาพยาบาล

2.1 สถานที่ทำงานที่มีพนักงานตั้งแต่ 10 คนขึ้นไป

ต้องมีชุดเวชภัณฑ์และยาปฐมพยาบาลที่เพียงพอ เช่น กรรไกร แก้วยา ผ้าพันแผล ยาใส่แผล ยาแก้แพ้ ยาลดไข้ ยาแก้กรดเกิน ยารักษาแผลน้ำร้อนลวก น้ำเกลือแร่ อุปกรณ์ล้างตา ฯลฯ

2.2 สำหรับสถานที่ทำงานที่มีพนักงานตั้งแต่ 200 คนขึ้นไป

เวชภัณฑ์ตามข้อ 2.1 ครบถ้วน
ห้องพยาบาล พร้อมเตียงอย่างน้อย 1 เตียง และยาที่จำเป็นเพิ่มเติม
มีพยาบาลเทคนิคขึ้นไปประจำอย่างน้อย 1 คนตลอดเวลาทำงาน
มีแพทย์แผนปัจจุบันชั้นหนึ่งให้บริการไม่น้อยกว่าสัปดาห์ละ 2 ครั้ง รวมอย่างน้อย 6 ชั่วโมงในเวลางาน

2.3 สำหรับสถานที่ทำงานที่มีพนักงานตั้งแต่ 1,000 คนขึ้นไป

เวชภัณฑ์ตามข้อ 2.1
ห้องพยาบาลพร้อมเตียงอย่างน้อย 1 เตียง และยาที่จำเป็น
พยาบาลเทคนิคขึ้นไปอย่างน้อย 2 คนประจำตลอดเวลาทำงาน
แพทย์แผนปัจจุบันชั้นหนึ่งให้บริการตามอัตราเดียวกับข้อ 2.2
มีรถหรือยานพาหนะพร้อมนำพนักงานส่งสถานพยาบาลได้ทันที

3. การทำข้อตกลงกับสถานพยาบาลภายนอก

นายจ้างสามารถทำข้อตกลงส่งพนักงานไปรักษาที่สถานพยาบาลที่เปิดให้บริการ 24 ชั่วโมงแทนการมีแพทย์ประจำในสถานประกอบการ (ตามข้อ 2.2 หรือ 2.3) ได้ แต่ต้องได้รับอนุญาตจากอธิบดี หรือผู้ได้รับมอบหมายก่อน

สวัสดิการแรงงานนอกเหนือจากที่กฎหมายกำหนด

สวัสดิการแรงงานนอกเหนือจากที่กฎหมายกำหนด หมายถึง สิทธิประโยชน์เพิ่มเติมที่นายจ้างจัดให้พนักงานเกินกว่าที่กฎหมายบังคับไว้ เป้าหมายคือช่วยดึงดูดและรักษาคนเก่ง สร้างแรงจูงใจในการทำงาน รวมถึงดูแลสุขภาพและคุณภาพชีวิตของพนักงานให้ดียิ่งขึ้น โดยมีรายละเอียดดังนี้

สวัสดิการที่ช่วยเหลือค่าครองชีพ
สวัสดิการที่ส่งเสริมความมั่นคงในชีวิตของลูกจ้าง
สวัสดิการสุขอนามัยและนันทนาการ
สวัสดิการมุ่งพัฒนาทักษะลูกจ้าง
สวัสดิการที่พัฒนาสถาบันครอบครัวของลูกจ้าง
สวัสดิการที่ช่วยเหลือการออมของลูกจ้าง

Q: นายจ้างสามารถลดสวัสดิการพนักงานได้ไหม?

A: ตามหลักแล้ว นายจ้างไม่สามารถลดหรือเปลี่ยนแปลงสวัสดิการพนักงานได้ หากไม่ได้รับความยินยอมจากลูกจ้างก่อน

นายจ้างไม่สามารถลดสวัสดิการพนักงานได้ หากไม่ได้รับความยินยอมจากลูกจ้างก่อน ไม่ว่าสวัสดิการนั้นจะเป็น สวัสดิการแรงงานตามที่กฎหมายกำหนด หรือสวัสดิการแรงงานนอกเหนือจากที่กฎหมายกำหนด

เมื่อมีการกำหนดและให้ใช้จริง สวัสดิการดังกล่าวจะถือเป็น “สภาพการจ้าง” ตามพระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ์ ซึ่งกฎหมายคุ้มครองไม่ให้นายจ้างเปลี่ยนแปลงฝ่ายเดียว ซึ่งตามกฎหมายดังกล่าว นายจ้างจะเปลี่ยนแปลงสภาพการจ้างได้ก็ต่อเมื่อ

1. การยื่นข้อเรียกร้องต่อลูกจ้าง ซึ่งเป็นไปตามขั้นตอนที่กำหนดไว้ใน พรบ.แรงงานสัมพันธ์

2. เจรจาให้ลูกจ้างยินยอม

กล่าวโดยสรุป นายจ้างจะเปลี่ยนแปลงสวัสดิการ (สภาพการจ้าง) โดยไม่ได้รับความยินยอมไม่ได้ เว้นแต่ นายจ้างจะเป็นการดำเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งดังนี้

1. กำหนดระยะเวลาการสำหรับสวัสดิการนั้นให้ชัดเจน ซึ่งเมื่อครบกำหนดระยะเวลาแล้ว สวัสดิการก็จะสิ้นผลไป หรือ

2. ก่อนที่จะประกาศให้สวัสดิการแก่พนักงาน นายจ้างจะต้องจัดให้ลูกจ้างลงนามตกลงยินยอมให้ชัดเจนเป็นหนังสือว่า นายจ้างสามารถเปลี่ยนแปลง แก้ไข ยกเลิกสวัสดิการได้ หรืออาจจะกำหนดไว้เป็นเงื่อนไขหนึ่งในสัญญาจ้างแรงงานก็ได้

3. หากเป็นเปลี่ยนแปลงในทางที่เป็นคุณแก่ลูกจ้าง นายจ้างสามารถกระทำได้โดยลำพัง

สรุป Q&A ไขข้อสงสัย นายจ้างสามารถลดสวัสดิการพนักงานได้ไหม?

โดยสรุปแล้ว นายจ้างไม่สามารถลดหรือเปลี่ยนแปลงสวัสดิการพนักงานได้โดยลำพัง เพราะสวัสดิการที่กำหนดแล้วถือเป็น “สภาพการจ้าง” ตาม พ.ร.บ.แรงงานสัมพันธ์ ซึ่งกฎหมายคุ้มครองไว้อย่างชัดเจน การปรับลดจึงทำได้ก็ต่อเมื่อได้รับความยินยอมจากลูกจ้าง หรือดำเนินการตามกระบวนการยื่นข้อเรียกร้องและเจรจาตามกฎหมาย

ทั้งนี้ นายจ้างจะสามารถเปลี่ยนแปลงได้ในบางกรณี เช่น สวัสดิการที่มีระยะเวลากำหนดไว้แต่แรก การมีหนังสือตกลงยินยอมให้แก้ไขได้ หรือการปรับปรุงสวัสดิการในทางที่เป็นประโยชน์ต่อพนักงาน ซึ่งไม่ต้องขอความยินยอมเพิ่มเติม