เลิกจ้างพนักงานอย่างไรให้ถูกต้องตามกฎหมาย? รวมกฎหมายแรงงานที่ HR และนายจ้างต้องรู้ ลดความเสี่ยงถูกฟ้อง สร้างความเป็นธรรมและโปร่งใสในการเลิกจ้าง

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

ว่าด้วยเรื่อง “การเลิกจ้างพนักงาน”

การเลิกจ้างพนักงาน เป็นเรื่องที่ทั้งองค์กรและ HR ไม่อยากให้เกิดขึ้น แต่ในบางสถานการณ์ก็เป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ไม่ว่าจะเป็นเพราะพฤติกรรมการทำงานของพนักงาน ผลการทำงาน หรือการปรับโครงสร้างองค์กร อย่างไรก็ตาม หากเลิกจ้างโดยไม่ถูกต้องตามกฎหมาย อาจทำให้นายจ้างถูกฟ้องร้องและต้องชดใช้ค่าเสียหายสูงกว่าที่คิด

บทความนี้ เราจะมาดูกันว่า HR ควรรู้และทำอย่างไร เพื่อให้กระบวนการเลิกจ้างเป็นไปอย่างถูกต้องตามกฎหมายแรงงาน และลดความเสี่ยงขององค์กร

กฎหมายแรงงานไทยที่ HR ต้องรู้ หากต้องการเลิกจ้างอย่างถูกต้องและเป็นธรรม

แม้ประเทศไทยจะมีกฎหมายแรงงานหลายฉบับ แต่เมื่อต้องพูดถึง การเลิกจ้างพนักงาน จะมีกฎหมายสำคัญอยู่ 4 ฉบับที่ HR ไม่ควรมองข้าม เพราะเกี่ยวข้องทั้งสิทธิของลูกจ้าง หน้าที่ของนายจ้าง และขั้นตอนทางกฎหมาย หากเข้าใจและปฏิบัติถูกต้อง จะช่วยลดความเสี่ยงด้านข้อพิพาทและรักษาภาพลักษณ์องค์กรได้

1. พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 (แก้ไขเพิ่มเติม) - หมวด 11 ค่าชดเชย

สาระสำคัญ: กฎหมายฉบับนี้ระบุสิทธิของลูกจ้างในการได้รับค่าชดเชยเมื่อถูกเลิกจ้าง โดยอัตราจะพิจารณาตามอายุงาน เช่น

ทำงานครบ 120 วันแต่ไม่ถึง 1 ปี ค่าชดเชย 30 วัน
ทำงาน 1-3 ปี ค่าชดเชย 90 วัน
ทำงาน 3-6 ปี ค่าชดเชย 180 วัน
ทำงาน 6-10 ปี ค่าชดเชย 240 วัน
ทำงาน 10 ปีขึ้นไป ค่าชดเชย 300 วัน
ทำงาน 20 ปีขึ้นไป ค่าชดเชย 400 วัน

อย่างไรก็ตาม มาตรา 119 กำหนดกรณียกเว้นไม่ต้องจ่ายค่าชดเชย เช่น ทุจริต จงใจทำให้นายจ้างเสียหาย ฝ่าฝืนระเบียบอย่างร้ายแรง หรือขาดงานติดต่อกัน 3 วันโดยไม่มีเหตุผลอันควร

นอกจากนี้ยังมีกรณีอื่นที่ต้องจ่ายค่าชดเชยพิเศษ เช่น มาตรา 120: นายจ้างย้ายสถานประกอบการจนกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของลูกจ้าง และลูกจ้างไม่ประสงค์ย้ายตาม

มาตรา 121-122: นายจ้างปรับโครงสร้างหรือนำเทคโนโลยีใหม่มาใช้จนต้องเลิกจ้างบางตำแหน่ง ต้องแจ้งล่วงหน้า 60 วัน และจ่ายค่าชดเชยพิเศษเพิ่มหากลูกจ้างทำงานเกิน 6 ปี

เหตุผลที่ HR ต้องรู้:

กฎหมายนี้เป็นพื้นฐานของการวางแผนเลิกจ้าง หาก HR ไม่ปฏิบัติตามอาจเสี่ยงถูกฟ้องร้องและเสียค่าปรับสูง การรู้รายละเอียดช่วยให้คำนวณงบประมาณชดเชยได้แม่นยำ วางแผนแจ้งล่วงหน้าได้ตามกำหนด และเก็บหลักฐานการตักเตือนเพื่อป้องกันข้อพิพาทในอนาคต

2. ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 575 - 586 ว่าด้วยสัญญาจ้างแรงงาน

สาระสำคัญ: เป็นข้อกฎหมายที่กำหนดสิทธิและหน้าที่ของนายจ้าง-ลูกจ้าง เช่น

นายจ้างต้องจ่ายค่าจ้างตามกำหนด
ลูกจ้างต้องทำงานตามที่ตกลงตามสัญญาจ้าง
หากลูกจ้างทำผิดร้ายแรง นายจ้างมีสิทธิบอกเลิกสัญญาได้ทันที
การยกเลิกสัญญาปกติ ต้องแจ้งล่วงหน้าตามที่กำหนด
เมื่อตกลงค่าจ้างไม่ชัด แต่เป็นงานที่โดยปกติไม่ทำฟรี ต้องถือว่ามีค่าจ้างโดยปริยาย
หากสิ้นสุดสัญญาแล้วลูกจ้างยังทำงานต่อ ถือว่ามีการต่อสัญญาโดยอัตโนมัติ
ลูกจ้างที่ถูกจ้างจากต่างถิ่น นายจ้างต้องออกค่าเดินทางกลับเมื่อเลิกจ้าง

เหตุผลที่ HR ต้องรู้:

ข้อกฎหมายนี้เกี่ยวข้องโดยตรงกับการร่างและจัดการสัญญาจ้าง หากไม่เข้าใจอาจเกิดความผิดพลาด เช่น การเลิกจ้างโดยไม่แจ้งล่วงหน้า การกำหนดค่าจ้างไม่ชัด หรือไม่ออกใบรับรองการทำงานตามสิทธิ ซึ่งทั้งหมดอาจนำไปสู่การฟ้องร้องได้

3. พระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ์ พ.ศ. 2518 - หมวด 9 การกระทำอันไม่เป็นธรรม

สาระสำคัญ: มุ่งคุ้มครองสิทธิของลูกจ้างและสหภาพแรงงาน โดยห้ามนายจ้างเลิกจ้างหรือกดดันเพราะลูกจ้างใช้สิทธิ เช่น

ยื่นข้อเรียกร้อง
เป็นสมาชิกหรือกรรมการสหภาพแรงงาน
เป็นพยานในคดีแรงงาน
ห้ามนายจ้างแทรกแซงการทำงานของสหภาพ หรือบังคับ/ขู่เข็ญให้ลูกจ้างเข้า-ออกจากสหภาพโดยไม่สมัครใจ
หากฝ่าฝืน ลูกจ้างสามารถยื่นคำร้องต่อคณะกรรมการแรงงานสัมพันธ์ภายใน 60 วัน และคณะกรรมการต้องวินิจฉัยภายใน 90 วัน

เหตุผลที่ HR ต้องรู้:

ในองค์กรที่มีสหภาพแรงงาน กฎหมายนี้คือเครื่องมือป้องกันข้อพิพาทรุนแรง HR ต้องรู้ขอบเขตที่ทำได้และทำไม่ได้ เพื่อไม่ให้ถูกมองว่ากระทำอันไม่เป็นธรรมต่อพนักงาน และเพื่อสร้างสมดุลระหว่างการคุ้มครองสิทธิของลูกจ้างกับการรักษาผลประโยชน์องค์กร

4. พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลแรงงานและวิธีพิจารณาคดีแรงงาน พ.ศ. 2522 - มาตรา 49

สาระสำคัญ: มาตรา 49 ให้อำนาจศาลแรงงานพิจารณาว่าการเลิกจ้างเป็นธรรมหรือไม่ หากพบว่าไม่เป็นธรรม ศาลสามารถกระทำได้ดังนี้

สั่งให้นายจ้างรับลูกจ้างกลับเข้าทำงานในอัตราค่าจ้างเดิม
หรือกำหนดค่าเสียหายที่นายจ้างต้องชดใช้แทน โดยพิจารณาจากอายุงาน ความเดือดร้อน เหตุผลการเลิกจ้าง และค่าชดเชยตามกฎหมาย

เหตุผลที่ HR ต้องรู้:

การเลิกจ้างที่ไม่โปร่งใสเสี่ยงนำไปสู่การฟ้องร้องและการตัดสินโดยศาลแรงงาน HR จึงควรมีระบบประเมินผลงานและการตักเตือนที่ชัดเจน เก็บหลักฐานทุกขั้นตอน และพิจารณาทางเลือกอื่น เช่น การโยกย้ายหรือฝึกอบรมใหม่ ก่อนตัดสินใจเลิกจ้าง

สรุป HR ต้องรู้! เลิกจ้างพนักงานอย่างไรให้ถูกต้องตามกฎหมาย

การเลิกจ้างต้องดำเนินการภายใต้กรอบกฎหมายแรงงานอย่างรอบคอบ เพื่อหลีกเลี่ยงข้อพิพาทและปัญหาทางกฎหมาย HR ที่เข้าใจกฎหมายเหล่านี้ จะสามารถจัดการขั้นตอนเลิกจ้างได้อย่างถูกต้อง โปร่งใส และเป็นธรรม

การปฏิบัติอย่างถูกต้องไม่เพียงปกป้ององค์กรจากความเสี่ยง แต่ยังเสริมภาพลักษณ์นายจ้างที่มีความรับผิดชอบ สร้างความเชื่อมั่นและขวัญกำลังใจให้พนักงาน ส่งผลต่อสภาพแวดล้อมการทำงานที่ดีและความยั่งยืนขององค์กร